​

Είναι πολύ ενδιαφέρον να παρατηρήσουμε, τι είδους εικονες μας έρχονται στο μυαλό όταν ακούμε την λέξη “αρχαιολογία”. Κάποιοι, πιθανώς, θα σκεφτούν ένα διασημο αρχαιολογικό χώρο όπως την Ακρόπολη ή το Κολοσσαίο ή έναν αρχαίο πολιτισμό σαν των Αιγυπτίων.

​

Άλλοι, μια σειρά αγγείων πίσω από μια προθήκη, σε κάποιο μουσείο. Κάποιοι άλλοι, σινεφίλ, οπωσδήποτε θα φέρουν στο μυαλό τους το καπέλο και το μαστίγιο του Ιντιάνα Τζόουνς ή την Λάρα Κροφτ, περιπέτεια και κίνδυνο σε ανεξερεύνητα μέρη και αρκετή δράση. Κάποιοι μπορεί να γνωρίζουν ονόματα  διάσημων αρχαιολόγων όπως ο Μανόλης Ανδρόνικος, ο Ερρίκος Σλήμαν  ή ο Άρθουρ Έβανς. Τέλος, κάποιοι θα συλλογιστούν έναν γονατιστό άνθρωπο να ξεσκονίζει το χώμα με ένα πινέλο, κάτω απ΄το ήλιο. Αν και οι παραπάνω εικόνες είναι πολύ διαδεδομένες, η επιστήμη της αρχαιολογίας είναι αρκετά διαφορετική από αυτό που φανταζόμαστε.

Αρχαιολογία είναι η συστηματική μελέτη των υλικών καταλοίπων της ανθρώπινης δραστηριότητας του απώτερου ή πρόσφατου παρελθόντος. Μέσα από  την αποκάλυψη, μελέτη, καταγραφή και αποκατάσταση των υλικών καταλοίπων, η αρχαιολογία συλλέγει πληροφορίες ώστε να μπορούμε σήμερα να κατανοήσουμε το παρελθόν και όσο είναι δυνατόν να το ανασυνθέσουμε. Τα υλικά κατάλοιπα συλλέγονται, κυρίως, μέσω της ανασκαφής. Η μελέτη του παρελθόντος περιλαμβάνει, από μεγάλα οικοδομήματα όπως ναοί, θέατρα και τείχη, εξαιρετικά γλυπτά και χρυσά κοσμήματα έως ταπεινά πήλινα σκεύη κάθε είδους. Όπως όλες οι επιστήμες,η αρχαιολογία ακολουθεί συγκεκριμένη μεθοδολογία και κανόνες και απαιτεί προσοχή και συστηματικότητα, ιδιαίτερα στην καταγραφή και την ανάλυση των ευρημάτων. Η έρευνα είναι δύσκολη και χρονοβόρα. Οι πληροφορίες είναι αποσπασματικές και ελλιπείς. Η ανασκαφή, αν και εξαιρετικά ενδιαφέρουσα διαδικασία, γίνεται κάτω από δύσκολες και κοπιαστικές συνθήκες. Συχνά οι αρχαιολόγοι αναζητούν απαντήσεις σε πολύπλοκα ερωτήματα για πολλά χρόνια, χωρίς να καταλήγουν σε κάποιο συμπέρασμα. Όλα αυτά, μαλλον,  ανατρέπουν την ρομαντική ιδέα που έχουμε για την αρχαιολογία. Μπορεί η πραγματικότητα να απέχει πολύ από ταινία δράσης, δεν σημαίνει όμως ότι δεν είναι ενδιαφέρουσα.

Η αρχαιολογία μπορεί να μας δώσει στοιχεία έτσι ώστε να παρατηρήσουμε την τοπογραφία μιας αρχαίας πόλης, να δούμε τις οικονομικές δραστηριότητες και τις εμπορικές σχέσεις μεταξύ γειτονικών λαών,να μάθουμε πώς λειτουργούσε ένα κοινωνικό σύνολο αιώνες πριν, να  εντοπίσουμε την καλλιτεχνική έκφραση και τις λατρευτικές συνήθειες. Μπορούμε να μάθουμε τι απασχολουσε τον άνθρωπο, πώς ήταν η καθημερινή του ζωή, ποιες ήταν οι δραστηριότητες του και τι σκεφτόταν για την θέση του στον κόσμο και όλα αυτά να τα συγκρίνουμε με το σήμερα.  Τα αρχαιολογικά ευρήματα μπορούν να επιβεβαιώσουν ιστορικά γεγονότα, πρόσωπα και τοποθεσίες που είναι γνωστά μόνο από πηγές ή να αποκαλύψουν στοιχεία για άγνωστες πλευρές της ιστορίας, που χωρίς την έρευνα, θα παρέμεναν χαμένα για πάντα. Η αρχαιολογία είναι ό,τι πιο κοντινό έχουμε στην μηχανή του χρόνου, ως προς την δυνατότητα να πλησιάσουμε το παρελθόν.

Υπάρχει ένας κλάδος της αρχαιολογίας που επικεντρώνεται στην αναζήτηση του παρελθόντος μιας πολύ συγκεκριμένης γεωγραφικής περιοχής, που αποτελεί το σκηνικό ενός ιδιαίτερου βιβλίου. Βιβλική αρχαιολογία είναι ο κλάδος  της επιστήμης που διεξάγεται στην περιοχή μεταξύ του σύγχρονου Ισραήλ, της Ιορδανίας, του Λιβάνου και της Συρίας και ασχολείται με τις εξιστορήσεις και τις περιγραφές της Παλαιάς και της Καινής Διαθήκης, από τη δεύτερη χιλιετία π.Χ., έως και τον 1 αι μΧ, δηλαδη την περίοδο της ρωμαϊκής κατάκτησης. Η ενασχόληση με την προϊστορία του Ισραήλ ξεκίνησε στα μέσα του 19ου αιώνα, όταν περιηγητές από την Δύση προσπάθησαν κατά την  διάρκεια των ταξιδιών τους στους Άγιους τόπους, να ταυτίσουν ερείπια που συναντούσαν εκεί, με πόλεις που αναφέρονται στην Αγία Γραφή. Από τότε μέχρι σήμερα, οι συστηματικές ανασκαφές και η αδιάκοπη εργασία των αρχαιολόγων, έχουν φέρει στο φως πολύτιμα στοιχεία για το πλούσιο παρελθόν της Παλαιστίνης. Για τους αναγνώστες και τους μελετητές  της Βίβλου, τα στοιχεία αυτά έχουν διπλό όφελος.
Αφενός, η ανακάλυψη , η χρονολόγηση και η ακριβής ταύτιση ονομάτων πόλεων, προσώπων και ιστορικών γεγονότων, όπως μάχες ή μετακινήσεις πληθυσμών κ.α, που αναφέρονται στην Αγία Γραφή, υποστηρίζουν την ιστορικότητα και την εγκυρότητα της. Για παράδειγμα, στο ευαγγέλιο του Ματθαίου αναφέρεται το όνομα Πόντιος Πιλάτος, ως ο διοικητής της Ιουδαίας (κατά Ματθαίον 27:2). Το 1961, στις ανασκαφές στην Καισάρεια Μαρίτιμα, περιοχή της Ιουδαίας και διοικητικό κέντρο, ανακαλύφθηκε από τον Ιταλό αρχαιολόγο Antonio Frova και την ομάδα του, πέτρινη πλάκα, τμήμα αφιέρωσης στον αυτοκράτορα Τιβέριο, με επιγραφή στα λατινικά η οποία δηλώνει ότι ο Πόντιος Πιλάτος, ο διοικητής της Ιουδαίας κάνει αυτή την αφιέρωση. Αυτή η ασφαλής αρχαιολογική απόδειξη της ύπαρξης και του αξιώματος του Πιλάτου επιβεβαιώνει τον  Ματθαίο. Και ενώ αυτό είναι ένα απλοϊκό παράδειγμα, υπάρχουν χιλιάδες άλλα στοιχεία, αρχαιολογικά ευρήματα και ιστορικές πηγές, που επιβεβαιώνουν ότι η Αγία Γραφή είναι ιστορικά αξιόπιστη.
Από την άλλη πλευρά, η αρχαιολογία είναι χρήσιμη για την μελέτη της Βίβλου, γιατί μπορεί να εξηγήσει το πλαίσιο μέσα στο οποίο εξελίσσεται. Ο αναγνώστης σήμερα, στέκεται χρονολογικά και πολιτισμικά, πολύ μακριά από την περίοδο συγγραφής της Βίβλου. Μέσα σε τόσους αιώνες, έχουν λάβει χώρα αλλαγές που καθιστούν, συνήθως, αδύνατη την κατανόηση μας για τον άνθρωπο της αρχαιότητας. Μας ξεφεύγουν λεπτομέρειες για την κουλτούρα, τις συνήθειες και την καθημερινή ζωή, με αποτέλεσμα να χάνουμε μεγάλο μέρος  του πλούτου της Βίβλου. Η αρχαιολογία μας βοηθάει να αποκαταστήσουμε αυτό τον χαμένο σύνδεσμο. Μπορεί, λοιπόν, όταν διαβάζουμε το γράμμα του Παύλου στους Κορινθίους, όπου μιλάει για την χριστιανική ζωή παρομοιάζοντάς την με αγώνα δρόμου και το έπαθλο με ένα αμάραντο στεφάνι (Προς Κορινθίους Β’ 9:24-27), να μας παραξενεύει και να μένουμε μόνο σε ένα ανεξήγητο συμβολισμό.

 

Η εικόνα αποκτά μια τελείως διαφορετική διάσταση, όταν κατανοήσουμε την σημασία που έπαιζε η συμμετοχή σε αθλητικούς αγώνες για την συλλογική συνείδηση των ελλήνων, ως έκφραση τους ιδανικού ανθρώπου και πολίτη. Ο Παύλος δεν επέλεξε τυχαία αυτή την εικόνα στο γράμμα προς τους Κορίνθιους, που ήταν συνηθισμένοι να παρακολουθούν αγώνες δρόμου κατά την διάρκεια των Ισθμίων, της γιορτής που γινόταν κάθε τέσσερα χρόνια στο πανελλήνιο ιερό, δίπλα στην πόλη τους. Το έπαθλο των αγώνων, ήταν ένα στεφάνι από κλαδιά πεύκου, του δέντρου που βρίσκεται σε πληθώρα στο ιερό. Γνωρίζοντας αυτά, μπορούμε να καταλάβουμε καλύτερα την εντύπωση που θα άφησε στους Κορίνθιους το μήνυμα του Παύλου.  Επομένως, η κατανόηση του ιστορικού πλαισίου, μας βοηθάει να εμβαθύνουμε περισσότερο στον κόσμο της Αγίας Γραφής.

Η αρχαιολογία έχει ακόμα πολλές ιστορίες να διηγηθεί στους αναγνώστες της Βίβλου σήμερα. Κάθε χρόνο έρχονται στην επιφάνεια χιλιάδες νέα ευρήματα που συμπληρώνουν την εικόνα μας για το ιστορικό υπόβαθρο της Αγίας Γραφής. Είναι ένα μοναδικό ταξίδι στον χρόνο, που αν και δύσκολο και μακρύ, δεν σταματά ποτέ να είναι συναρπαστικό.

​

_________________

 Μαρίλια Τασχουνίδου 

Αρχαιολόγος 

​

​