ΕΙΝΑΙ Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ

καλός ή κακός;

Σύμφωνα με στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, το 40%-60% των περιστατικών καρκίνου, που εμφανίζονται στους ενήλικες, συνδέονται κυρίως με το περιβάλλον, ενώ το 30% αυτών των περιστατικών μπορούν να προληφθούν, εάν ο άνθρωπος περιορίσει την έκθεσή του στο περιβάλλον, κυρίως στα πρώιμα στάδια της ζωής του.

Το περιβάλλον σύμφωνα με αρκετούς επιστήμονες καθορίζει τις συνήθειες και προτιμήσεις μας. Οι περιβαλλοντικοί παράγοντες μπορούν να  επηρεάσουν τις επιλογές των συντρόφων μας, σύμφωνα με μια μελέτη, ενώ το οικογενειακό περιβάλλον και η προσωπικότητα του μαθητή ευθύνονται για τη σχολική αποτυχία, περισσότερο απ’ ό,τι το εκπαιδευτικό σύστημα, υποστηρίζουν οι εκπαιδευτικοί, σε έρευνα που πραγματοποιήθηκε στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου από το Τμήμα Κοινωνιολογίας. 

Στο σύγχρονο κόσμο, υπάρχουν βασικά δύο κυρίαρχες σχολές σκέψης. Οι «γενετιστές» ή «φυσιοκράτες» και οι «συμπεριφοριστές». Οι «γενετιστές» ρέπουν προς την αντίληψη ότι η ανθρώπινη συμπεριφορά προέρχεται από το γενετικό ένστικτο και την κληρονομικότητα. Η κοσμοθεωρία αυτή υποστηρίζει την ύπαρξη ενός «προγραμματισμένου» κόσμου και θεωρεί ότι ακόμα και λεπτές εκφράσεις της συμπεριφοράς, όπως μιας τάσης για εθισμό είναι τρόπου τινός γενετικές ή «ενστικτώδεις». Συνεπώς, ο άνθρωπος είναι καλός ή κακός ανάλογα με τον κληρονομικό του προγραμματισμό. 

Οι «Συμπεριφοριστές», από την άλλη, βλέπουν τον άνθρωπο ως προϊόν γαλούχησης, που βασίζεται στην περιβαλλοντική έκθεση του ατόμου. Έτσι, οι πράξεις ενός ατόμου πηγάζουν από την εμπειρία ή έναν ενεργοποιημένο τρόπο σκέψης, που προέρχεται από κεκτημένη κατανόηση. Ο μηχανισμός δράσης/ πεποίθησης λοιπόν, πηγάζει από την μάθηση, όχι την κληρονομικότητα ή το ένστικτο. Συνεπώς, ο άνθρωπος γίνεται καλός ή κακός, ανάλογα με το περιβάλλον στο οποίο γαλουχείται και δραστηριοποιείται. 

Με απλά λόγια, οι γενετιστές θεωρούν ότι ο άνθρωπος γεννιέται καλός ή καλός, ενώ οι συμπεριφοριστές θεωρούν ότι ο άνθρωπος γίνεται καλός ή κακός. Ένα άτομο που θα μεγαλώσει σε ένα προβληματικό, ελλειμματικό, χτυπημένο από ανέχεια περιβάλλον, με περιορισμένη πρόσβαση στην εργασία ή σε κοινωνικούς πόρους, θα έχει μία μεγαλύτερη ροπή εμπλοκής σε παράνομες δραστηριότητες, ώστε να επιβιώσει σε σχέση με κάποιον που έχει εξασφαλισμένες τις βασικές του ανάγκες.

Ο γνωστός μουσικοσυνθέτης Μίκης Θεοδωράκης σε μία συνέντευξη του είχε δηλώσει ότι ο άνθρωπος γεννιέται ευλογημένος. Ο μεγάλος φιλόσοφος Σωκράτης είχε πει το περίφημο «ουδείς εκών κακός», κανείς άνθρωπος δεν γίνεται κακός με την θέληση του, αλλά από άγνοια και μόνο διαπράττει το κακό. O άνθρωπος δηλαδή, είναι κατά βάση καλός. Ο  άνθρωπος  είναι δημιουργημένος για να ζει σύμφωνα με τις αρετές και μόνο η άγνοια τον απομακρύνει από τον δρόμο της αρετής.  Η φιλοσοφική σχολή του Στωικισμού υποστήριζε  ότι «η φύση του ανθρώπου είναι πρωτογενώς αγαθή» και  ότι ο άνθρωπος δεν έχει εγγενείς καταστρεπτικές δυνάμεις. 

Ένας άλλος μεταγενέστερος Στωικός, ο Παναίτιος, πίστευε πως ο άνθρωπος έχει μέσα του δύο ενεργές και αντίρροπες δυνάμεις, την δημιουργική λογική και τις καταστρεπτικές επιθυμίες. Ό,τι δημιουργεί και χτίζει η ανθρώπινη λογική το καταστρέφει με το πάθος της η ανθρώπινη επιθυμία. 

Ο κορυφαίος νευρολόγος και ιδρυτής της ψυχανάλυσης Freud δίδαξε ότι κατά τον ίδιο τρόπο με τον οποίο μπορούν να συνυπάρχουν μέσα μας ταυτόχρονα το μίσος και η αγάπη για το ίδιο πρόσωπο, έτσι και η ζωή μας μπορεί να συνδυάσει την επιθυμία και λαχτάρα για επιβίωση με την αμφίθυμη επιθυμία και μανία της εξόντωσης μας.

Οι περισσότεροι άνθρωποι, φιλόσοφοι αλλά  και επιστήμονες θεωρούν πως εάν αλλάξουμε, βελτιώσουμε το ανθρώπινο περιβάλλον μέσα στο οποίο αναπτύσσεται ο άνθρωπος, τότε θα μπορέσουμε να επιλύσουμε τα μεγαλύτερα προβλήματα της ανθρωπότητας. Μάλιστα, η σύγχρονη ανθρωπολογία, αλλά και οι τάσεις της Νέας Εποχής διδάσκει πως ο άνθρωπος είναι κατά βάθος καλός, για αυτό και πρέπει να κοιτάξουμε καλύτερα και βαθύτερα μέσα μας, ώστε να αναδείξουμε τις θετικές πτυχές του χαρακτήρα και της προσωπικότητας μας. Αυτό που χρειαζόμαστε είναι να απομονώσουμε τα αρνητικά χαρακτηριστικά του περιβάλλοντος μας, αφού επιχειρήσουμε να κατανοήσουμε μέσα από μια σύντομη ανάλυση πώς δημιουργήθηκαν, πώς παγιώθηκαν και ποιες συμπεριφορές και επιλογές τροφοδοτούν τα διαμορφωμένα προβλήματα. Παράλληλα, καλούμαστε να σχεδιάσουμε ένα πλάνο δράσης για το κάθε χαρακτηριστικό που θέλουμε να αποβάλλουμε από το περιβάλλον μας, ώστε να οδηγηθούμε στην απόσβεση των αρνητικών χαρακτηριστικών, υιοθετώντας παράλληλα «νέες» συμπεριφορές που θα αντιτάσσονται στις λανθασμένες και αβίαστες συνήθειες του παρελθόντος οι οποίες προκαλούσαν ανεπιθύμητες ή προβληματικές συμπεριφορές.

  Οι σύγχρονοι επιστήμονες, αλλά και οι φιλόσοφοι του παρελθόντος μας λένε ότι το πρόβλημα είναι έξω από εμάς, ενώ η λύση είναι μέσα μας. Πρέπει ο καλός μας εαυτός να νικήσει τις αρνητικές επιδράσεις του περιβάλλοντος μας. Ο Ιησούς Χριστός σε αντίθεση με όλες ις παραπάνω θεωρήσεις δίδαξε ότι κάθε άνθρωπος είναι αμαρτωλός και απόλυτα εξαχρειωμένος εκ φύσεως στα μάτια του Θεού. To ευαγγέλιο του Κυρίου Ιησού Χριστού έρχεται με έναν επαναστατικό τρόπο να μας σοκάρει. Ο άνθρωπος δεν γίνεται ή γεννιέται καλός ή κακός. Όλοι οι άνθρωποι είναι αμαρτωλοί εκ φύσεως και συνεπώς κακοί σύμφωνα με το Δημιουργό μας. 

Ο Χριστός δίδαξε: «18 καθετί που απ’ έξω μπαίνει μέσα στον άνθρωπο δεν μπορεί να τον κάνει ακάθαρτο; 19 Δεν μπαίνει στην καρδιά του αλλά στην κοιλιά του και αποβάλλεται στο αποχωρητήριο, αφήνοντας στον οργανισμό όλες τις άλλες τροφές καθαρές. 20 ΄Ο,τι βγαίνει μέσα από τον άνθρωπο» —τους έλεγε ακόμη —«εκείνο τον κάνει ακάθαρτο. 21 Γιατί μέσα από την καρδιά των ανθρώπων πηγάζουν οι κακές σκέψεις, μοιχείες, πορνείες, φόνοι, 22 κλοπές, πλεονεξίες, πονηριές, δόλος, ακολασία, φθόνος, βλασφημία, αλαζονεία, αφροσύνη. 23 ΄Ολα αυτά τα κακά πηγάζουν μέσα από τον άνθρωπο και τον κάνουν ακάθαρτο» (Κατά Μάρκον Ευαγγέλιον 7:19-23).   

Ο προφήτης  Ησαΐας  διακήρυξε ότι η ανθρώπινη «καρδιά είναι απατηλή υπέρ πάντα και σφόδρα διεφθαρμένη» (Ησαΐας 64:6), ενώ ο Απόστολος Παύλος δίδαξε ότι ήμαστε «εκ φύσεως τέκνα οργής» (Επιστολή προς Εφεσίους 2:3). «Μέσω ενός ανθρώπου μπήκε στον κόσμο η αμαρτία και μέσω της αμαρτίας ο θάνατος. ΄Ετσι εξαπλώθηκε ο θάνατος σ’ όλους τους ανθρώπους, γιατί όλοι αμάρτησαν» (Επιστολή προς Ρωμαίους 5:12).  Μετά τον κατακλυσμό, ο Θεός διακηρύττει ότι «ο λογισμός της καρδιάς τού ανθρώπου είναι κακός από τη νηπιότητά του» (Γένεσις 8:21).

Ο Απόστολος Παύλος συνοψίζει την κατάσταση της ανθρώπινης φύσης λέγοντας: «10Δεν υπάρχει δίκαιος άνθρωπος, ούτε ένας. 11 Δεν υπάρχει κανένας με σύνεση. Δεν υπάρχει κανένας που να αναζητεί το Θεό. 12 ΄Ολοι απομακρύνθηκαν από το Θεό, όλοι εξαχρειώθηκαν. Κανένας, μα κανένας δεν κάνει το καλό. 13 Το λαρύγγι τους είναι σαν τάφος ανοιχτός, απ’ τη γλώσσα τους βγαίνει μόνο ψέμα, τα χείλη τους κρύβουν φαρμάκι οχιάς. 14 Το στόμα τους είναι γεμάτο από πικρόχολες κατάρες. 15 Τρέχουν γρήγορα τα πόδια τους όταν είναι για φόνο, 16 συντρίμμια και καταστροφές αφήνουν στο διάβα τους. 17 Κι ούτε καν ξέρουν τι θα πει ειρήνη. 18 Ζουν χωρίς φόβο Θεού» (Ρωμαίους 3:10-18).

Συνεπώς, η αμαρτωλή μας φύση, δε διαμορφώνεται από το περιβάλλον μας. Αντίθετα, κληρονομείται από τους γονείς μας.   Ο άνθρωπος δεν γίνεται κακός όταν κάνει κακές πράξεις, είναι εκ φύσεως κακός για αυτό και προβαίνει σε κακές πράξεις. Για παράδειγμα, ο άνθρωπος σύμφωνα με την Αγία Γραφή δεν γίνεται ψεύτης όταν αμαρτάνει, είναι ψεύτης εκ φύσεως και για αυτό ψεύδεται. Βεβαίως και το περιβάλλον μέσα στο οποίο μεγαλώνουμε μας επηρεάζει, αλλά δεν μας καθορίζει. 

Στα Ηθικά Νικομάχεια ο Αριστοτέλης διδάσκει: «το να είσαι οργισμένος είναι εύκολο. Το να οργιστείς όμως με το σωστό άτομο, για το σωστό λόγο, στο σωστό βαθμό, τη σωστή στιγμή, για το σωστό σκοπό και με το σωστό τρόπο, αυτό είναι δύσκολο».  Παραφράζοντας τον μεγάλο αρχαίο Έλληνα φιλόσοφο και επιστήμονα, η Αγία Γραφή διδάσκει ότι δεν αρκεί να κάνουμε το σωστό. Πρέπει να κάνουμε το σωστό πράγμα για το σωστό λόγο που είναι μόνο η δόξα του Θεού, με τον σωστό τρόπο, στο σωστό πλαίσιο, προς το σωστό πρόσωπο και στον σωστό χρόνο. Κάθε φορά που αποτυγχάνουμε σε μία από τις παραπάνω πτυχές αμαρτάνουμε, χάνουμε δηλαδή τον στόχο του Θεού για τη ζωή μας.

 Η Αγία Γραφή διδάσκει πως δεν πρέπει να διαχωρίζουμε την ανθρωπότητα σε καλούς και κακούς, αλλά σε όσους αγαπούν τον Θεό, αναγνωρίζουν πως είναι αμαρτωλοί και έχουν μετανοήσει για τις αμαρτίες τους, βασιζόμενοι μόνο στο πρόσωπο και το έργο του Ιησού Χριστού πάνω στον σταυρό  και στην ανάσταση Του από τους νεκρούς και σε όσους δεν αγαπούν τον Θεό και απορρίπτουν την θυσία του Ιησού Χριστού ως την μόνη ικανή να τους συμφιλιώσει με τον Πατέρα Θεό. Με άλλα λόγια, η Αγία Γραφή χωρίζει τους ανθρώπους υπό μία έννοια σε μετανοημένους και αμετανόητους αμαρτωλούς. Δεν μπορούμε να επιλέξουμε εάν θα ήμαστε αμαρτωλοί. Μπορούμε όμως με την δύναμη του Θεού να θεραπευτούμε από τις καταστροφικές συνέπειες της αμαρτίας, επειδή ο Χριστός τιμωρήθηκε για τις παραβάσεις μας και αναστήθηκε για τη δικαίωση μας (Ρωμαίους 4:25).

 Το πρόβλημα είναι μέσα μας και η λύση είναι έξω από μας, σε Εκείνον που ενσαρκώθηκε για να ζήσει τη ζωή που έπρεπε να είχαμε ζήσει και να πεθάνει τον θάνατο που έπρεπε να είχαμε πεθάνει. Η λύση βρίσκεται στη θεραπεία της γενεσιουργού και παναθρώπινης αιτίας  προβλημάτων, της αμαρτίας, της απομάκρυνσης μας δηλαδή από τον Θεό, της συνειδητής επιλογής μας να εξορίσουμε τις προειδοποιήσεις του Θεού και να ζήσουμε σαν να μην υπάρχει Θεός. 

 Η θεραπεία για την αμαρτία είναι η θυσία του Ιησού Χριστού πάνω στον σταυρό. «Από κανέναν άλλο δεν μπορεί να προέλθει η σωτηρία ούτε υπάρχει άλλο πρόσωπο κάτω από τον ουρανό δοσμένο στους ανθρώπους με το οποίο να μπορούμε να σωθούμε»  (Πράξεις των Αποστόλων 4:12).  Ο Χριστός είναι ο μόνος που μπορεί να μεταμορφώσει τις ζωές μας, εάν μετανοήσουμε και Του παραδώσουμε τον έλεγχο της ζωής μας. Μονάχα η δική Του θυσία είναι ικανή να συγχωρήσει τις αμαρτίες μας και να μας καθαρίσει από κάθε άδικη πράξη. 

Το ευαγγέλιο του Κυρίου Ιησού Χριστού έρχεται να μας οδηγήσει σε μία επανάσταση, για την οποία απαιτείται να συνειδητοποιήσουμε ότι κανείς από εμάς δεν είναι αρκετά καλός στα μάτια του Θεού. Κανείς δεν μπορεί να είναι αρκετά καλός για να σταθεί ενώπιον του Θεού.  «2Παρατηρεί απ’ τους ουρανούς ο Κύριος τους ανθρώπους, να δει αν υπάρχει συνετός κανείς, που το Θεό γυρεύει.  3 Όλοι απομακρύνθηκαν, όλοι μαζί φθαρήκαν. Κανείς δεν πράττει το καλό, ούτε ένας» (Ψαλμός 14:2-3). 

Ο Χριστός δεν έρχεται στη ζωή μας για να μας βελτιώσει, αλλά για να μας αναγεννήσει. Έρχεται δηλαδή για να μας μεταμορφώσει ολοκληρωτικά. «Αν κάποιος είναι εν Χριστώ, είναι καινούργιο κτίσμα· τα αρχαία πέρασαν, δέστε, τα πάντα έγιναν καινούργια» (Β΄Επιστολή προς Κορινθίους 5:17). Χρειαζόμαστε το Χριστό να κατεδαφίσει τον παλιό μας εαυτό και να ανοικοδομήσει έναν καινούριο άνθρωπο, ο οποίος θα αναπτύξει νέες επιθυμίες, συνήθειες, συμπεριφορές και πρακτικές. Ένα νέο άνθρωπο που θα στοχεύσει στο να αγαπάει το Θεό με όλο του το είναι, τον πλησίον του ως σεαυτόν και να συμπεριφέρεται στους άλλους όπως ο Θεός του συμπεριφέρεται και όπως θα ήθελε και οι άλλοι να του συμπεριφέρονται (Ματθαίος 7:12).

​

​

__________________________________________________________

Ο Τάσος Μαρκουλιδάκης είναι ποιμένας της Ελληνικής Ευαγγελικής Εκκλησίας της Νίκαιας.

Σπούδασε Μάρκετινγκ και Επικοινωνία στο Οικονομικο Πανεπιστήμιο Αθηνών

και έκανε μεταπτυχιακό στη Διοίκηση Επιχειρήσεων στην Καλιφόρνια και στη θεολογία στη Βοστωνη.

​