Ο Φαίδωνας Καλοτεράκης είναι πολλά περισσότερα απ’ όσα νομίζουμε. Άνθρωπος δοτικός, ζεστός, ειλικρινής και ευαίσθητος. Δε διστάζει να μοιραστεί τα πάθη και τις αδυναμίες του. Τα λάθη και τα σωστά του. Αυτοβιογραφικός και γαλαντόμος.

 

«Ο μπαμπάς μου καταγόταν από την Επισκοπή Ρεθύμνου και η μαμά μου από τη Νάουσα. Εγώ γεννήθηκα και μεγάλωσα στη Θεσσαλονίκη. Στο κέντρο, στο συντριβάνι, στην πλατεία Δέλλιου.  Παιδί του κέντρου. Αυτή η πλατεία που τώρα έχει ταβερνάκια, τότε ήταν μια αλάνα με χώμα χωρίς αυτοκίνητα, όπου παίζαμε τζαμί, γκαζιές, αλτ τι συ, κλέφτες κι αστυνόμους, όλα μες το χώμα, ακριβώς μπροστά απ’ τα σπίτια μας και βγαίναν οι μανάδες και φωνάζανε. Μιλάμε για τη δεκαετία του εξήντα. Από την παρέα των έξι που ήμασταν, ο αδελφός μου ο Φιλήμωνας και ‘γω, δύο άλλα αδέλφια οι Χαλκιάδες’  ο Γιώργος και ο Φαίδωνας, ο ξάδελφος μου ο Αλέκος Κανταρτζής και ένας φίλος του ο Φαίδωνας, οι τρεις λεγόμασταν Φαίδωνες, οπότε θεωρούσα ότι το όνομά μου ήταν απόλυτα συνηθισμένο. Παίζαμε στο κάμπους του πανεπιστημίου που τότε ήταν ένα τεράστιο πάρκο, στο χημείο μπάλα, γιατί αυτή ήταν η γειτονιά μας. Πήγα στο καλύτερο ιδιωτικό σχολείο της εποχής, στον Κοραή, ενώ δεν είχαμε την οικονομική ευχέρεια, απλά και μόνο γιατί ο ιδιοκτήτης ήταν πρεσβύτερος στην Ευαγγελική εκκλησία και βοηθός του πατέρα μου που ήταν ποιμένας. Έκανα 8 χρόνια. Είχα καταπληκτικούς δασκάλους και θεωρώ πως τα ελληνικά μου είναι καλά,  γιατί ξεκινάνε όλα από αυτό το σχολείο. Μετά, σε δημόσιο γυμνάσιο λύκειο’ έχω και τις καλύτερες αναμνήσεις. Πρώτες τάξεις γυμνασίου στο πέμπτο, στην αρχή της οδού Ανθέων, όπου μετακομίσαμε στην περιοχή της Βούλγαρη για δύο χρόνια, σε μια διώροφη μονοκατοικία. Ήταν σαν να ζούμε στην εξοχή, κάναμε ακόμα μπάνιο στη θάλασσα, δεκαετία εβδομήντα. Μετά ξαναγυρνάμε στο κέντρο, στην πολυκατοικία της Ευαγγελικής εκκλησίας.  Πάω πλέον στο δέκατο στην οδό Ικτίνου, αρρένων μόνο. Χωρίστηκε το δεύτερο γιατί δε χωρούσαμε. Κάναμε και Σάββατο σχολείο. Στο δέκατο στείλανε όλους τους δεύτερους, τους σκάρτους. Ήμασταν το πρώτο σχολείο που έκανε κατάληψη με το που έπεσε η χούντα σε όλη την Ελλάδα. Σε αυτό το σχολείο ήμουν πρόεδρος. Όσοι περάσαμε από αυτό το σχολείο κάναμε κάτι αξιόλογο στη ζωή μας. Από εκεί πέρασε και ο Άλμπερτ Μπουρλά της Pfizer, ήμασταν μαζί και ανταμώνουμε τακτικά.  Δεν ήμουν καλός μαθητής, μέτριος. Έβγαζα δεκαπέντε και ήμουν ο απουσιολόγος στην τάξη. Το κλασικό με κέρδισε. Τα έπαιρνα γρήγορα αλλά δε διάβαζα, ήμουν τεμπέλης. Ακόμα και στο πανεπιστήμιο, απλά τα έπαιρνα εύκολα. Όταν ήμουν μικρός ήθελα να γίνω σουβλατζής, ήταν η πρώτη μου επιλογή, αλλά δε μου βγήκε. Μετά γεμάτος ματαιοδοξία, ήθελα να γίνω μαέστρος, αλλά αυτό που πραγματικά ήθελα να είμαι, είναι μηχανοδηγός. Ακόμα και τώρα το έψαξα καθώς βγαίνω στη σύνταξη σε λίγο, αλλά η ηλικία μου δεν το επιτρέπει. 

 

Από οκτώ χρονών ξεκίνησα να σπουδάζω μουσική και αυτό συνέχιζε παράλληλα με τις άλλες μου σπουδές. Πήγαινα στο Κρατικό Ωδείο. Διευθυντής τότε, ήταν ο Σόλων Μιχαηλίδης. Δάσκαλο στο πιάνο είχα το Γιώργο Θυμή. Οι γονείς μου με ωθούν. Ο μπαμπάς ψιλοφάλτσος, αλλά η μαμά είχε ψώνιο με τη μουσική, έπαιζε αρμόνιο κυρίως αυτοδίδακτη, είχε πολύ καλή φωνή. Στο σπίτι μας είχαμε πικ απ και ακούγαμε συνέχεια μουσική, κυρίως κλασσική. Μεγάλωσα με Μπαχ και Βέρντι. Στα δεκαπέντε σταματάω το πιάνο γιατί δεν ήμουν πειθαρχημένος. Συνέχισα όμως τα θεωρητικά και για αρκετά χρόνια τα δίδαξα. Στα δώδεκα άρχισα να παίζω δικά μου πράγματα στο πιάνο. Το πρώτο ολοκληρωμένο μου κομμάτι έρχεται στα δεκαπέντε μου, το «Αγάπη». Άρχισα να γράφω από τεμπελιά. Είμαι πολύ δημιουργικός σαν άνθρωπος αλλά δε μπορώ να μπω σε κουτάκια. Είμαι τρομερά αναβλητικός και έτσι βρήκα μια διέξοδο να εκφράζομαι. 

Ο μεγαλύτερος δάσκαλος μουσικής για μένα ήταν ο Κώστας Νικήτας με τον οποίο έμαθα αρμονία. Τεράστιος συνθέτης. 

 

Μεγαλύτερες ξένες επιρροές 

Μπαχ, Tom Jobin, Camel, Beatles, Bruce Cockburn

 

Μεγαλύτερες ελληνικές επιρροές 

Μίκης Θεοδωράκης, Μάνος Χατζηδάκης, Βασίλης Τσιτσάνης,  Σταύρος Κουγιουμτζής, Μάνος Λοίζος, Διονύσης Σαββόπουλος  

 

Έδωσα φιλοσοφική αλλά δεν πέρασα. Βέβαια το έκανα για να το κάνω. Ήθελα να γίνω ποιμένας εκκλησίας. Βρήκα κάποιες υποτροφίες και έφυγα έξω. Έκανα θεολογία στο Kuyper College tου Michigan. Μετά στη Βοστόνη συνέχισα θεολογικές σπουδές αλλά κάτι μέσα μου άρχισε να αλλάζει. Μετακόμισα στο Τορόντο, ξεκίνησα στο I.C.S., όπου γνωρίζω φιλοσοφία, θεολογία, ιστοριογραφία, ψυχολογία, φιλοσοφία της τέχνης. Άρχισα με φιλοσοφία και Πλωτίνο.  Δυσκολεύτηκα καθώς δεν έχω την πειθαρχία της εμβάθυνσης σε έννοιες. Τότε άρχισα να ασχολούμαι με χρήστες, φυλακές, και ανθρώπους στο δρόμο. Δεν το έχω αναλύσει για ποιο λόγο οδηγήθηκα εκεί που οδηγήθηκα. Ήξερα μόνο ότι μου άρεσε να είμαι με ανθρώπους, να είναι το επίκεντρο. Νομίζω πως ήταν συγκυρίες. Στη Βοστόνη, άρχισα να νοιώθω πως με περιόριζε η Ευαγγελική εκκλησία, μια μικρή κοινότητα που εγώ ασφυκτιούσα. Δεν το λέω αλαζονικά, απλά έτσι ένοιωθα. Ήθελα να ασχολούμαι με ανθρώπους που ήταν στο περιθώριο. Για την ΙΘΑΚΗ έμαθα από ένα περιοδικό, το Γυναίκα, στο Τορόντο, στην κεντρική βιβλιοθήκη στο ελληνικό παράρτημα,  το ογδόντα τρία. Η ΙΘΑΚΗ ήταν τότε τριών-τεσσάρων μηνών. Τον Αύγουστο του΄84 γυρνάω Ελλάδα, επισκέπτομαι τη θεραπευτική κοινότητα στη Σίνδο και ξεκινάω να εργάζομαι ως εθελοντής, διδάσκοντας μουσική και αγγλικά. Σήμερα είμαι ο πιο παλιός εργαζόμενος του ΚΕΘΕΑ.

​

Πάροικοι

Καταρχήν δεν είμαι από τα ιδρυτικά μέλη των Πάροικων. Εγώ ήρθα στους Πάροικους αρκετά χρόνια μετά. Θα το διευκρινίσω όμως, γιατί από μια μεριά είμαι ένας από τους τρεις-τέσσερις ιδρυτές των Πάροικων, απλά λεγόμασταν Άφθονη Ζωή. Ξεκινήσαμε ένα συγκρότημα, όπου ήτανε η Δέσποινα Μαυρομάτη, η Κατερίνα Κανταρτζή και ‘γω, από την Ευαγγελική της Παλαιών Πατρών και ήταν ο Κωστής  Παπάζογλου και ο Ανέστης Πεταλίδης από την Ελεύθερη Ευαγγελική, τη λεγόμενη Φλέμινγκ τότε. Μαθαίναμε μουσική όλοι εμείς και το αποφασίσαμε κάποια στιγμή.  Η  επαφή είχε γίνει ανάμεσα σε μένα, τον Κωστή και τον Ανέστη, ενώ στην παρέα προστέθηκε και ο Πρίαμος Ραμπότας, κολλητός της εφηβείας μου και φτιάξαμε την Άφθονη Ζωή. Εγώ έπαιζα μπάσο για να φανταστείτε. Τα κορίτσια ήταν μια η Δέσποινα, μια η Κατερίνα που παίζανε πλήκτρα. Ο Παπάζογλου έπαιζε φλάουτο και κιθάρα, ο Πεταλίδης τα τύμπανα και ο Πρίαμος ακουστική κιθάρα. Αυτή ήταν η σύνθεση. Το Άφθονη Ζωή ήταν από το Ιωάννης 10.10, το αγαπημένο μου εδάφιο, που λέει «Εγώ ήρθα για να έχετε μια ζωή και αυτή να είναι άφθονη». Και είχαμε κάνει το Let it be να λέει άφθονη ζωή, από εκεί ο συνειρμός. Ταυτόχρονα, παράλληλα με αυτό είχαμε κάνει και ένα άλλο συγκρότημα με τον Παπάζογλου, τον Πεταλίδη και έναν κιθαρίστα το Βαγγέλη Καλούμενο. Οι τέσσερις μας λεγόμασταν Κρυστάλλινα Τείχη. Πήγαμε με ένα κομμάτι στο πρώτο φεστιβάλ τζαζ και ροκ που έγινε ποτέ στην Ελλάδα και βγήκαμε τέταρτοι. Τη μουσική είχε γράψει κυρίως ο Παπάζογλου,  αλλά προσθέσαμε ο Βαγγέλης και ‘γω. Τα λόγια τα είχα γράψει εγώ. Πολύ καλοί. Φωνητικά στην αρχή ακαπέλα, κουλτούρα να φύγουμε! Το τραγούδι λεγόταν το Ποτάμι της Ζωής, οικολογικού περιεχομένου. Υπήρχαν αυτά τα σχήματα, αλλά εγώ μετά έφυγα Αμερική. Αφού έφυγα Αμερική ο Κωστής με τον Ανέστη φτιάξαν τους Πάροικους. Ψάχνανε μπασίστα, κάνανε μπασίστα το Δημήτρη Ραμπότα, μετά μπήκε και ο Πρίαμος Ραμπότας. Για να με κρατάνε και μένα στο κόλπο, στον πρώτο δίσκο των Πάροικων έχει ένα δικό μου τραγούδι, τη Δοξολογία. Την παίζαμε και με τους Άφθονη Ζωή. Ήμουν δηλαδή στην αρχή αλλά όχι σαν Πάροικος. Στην πορεία μπήκαν και κάποια κορίτσια, φύγανε, ήρθε ο Κώστας Νικολάου, ο οποίος ήταν ένα μικρό ταλαντούχο παιδί, γύρω στα 15 χρονών. Γυρίζω το ’84. Το ’84 έχω ήδη κάνει ένα βινύλιο, τότε δεν κάναμε δίσκους, το Σάρκινη Καρδιά. Στο Τορόντο το έγραψα. Και για πρώτη φορά στην Ελληνική δισκογραφία είχε μπουζούκι ηχογραφημένο με χριστιανικά λόγια. Μπουζούκι με συνθεσάιζερ. Για πρώτη φορά, πριν ακόμα και από το Σπανουδάκη. Τα παιδιά είχανε κάνει το Πάροικοι, το μπλε δίσκο και είχε γίνει και η Λευκή Φωνή.  Με το που γύρισα, όμως άρχισα να παίζω μαζί τους. Ήμασταν Πάροικοι και Φαίδωνας. Κάποια στιγμή μου κάνανε πρόταση, οπότε ήταν αυτή η πεντάδα η γνωστή ο Κώστας Νικολάου που έχει φύγει, ο Κωστής Παπάζογλου, ο Δημήτρης  Ραμπότας, ο Ανέστης  Πεταλίδης και εγώ. Μετά το ’86-‘87 κάναμε το Μαζί και μετά γίναμε όλα τα άλλα. Οι Πάροικοι λοιπόν, είναι αυτοί στη συνείδηση των περισσοτέρων. Μόνοι μας γράφαμε. Τα περισσότερα κομμάτια είναι ή των δύο Κωστήδων ή δικά μου σε μουσική και στίχους του Ανέστη. 

Είναι ένα πολύ σημαντικό κομμάτι της ζωής μου αυτή η παρέα. Ήτανε πιο εύκολο όταν ήμασταν πιο μικροί, τα πράγματα ερχόντουσαν πιο φυσικά. Όσον αναφορά την εμφάνιση μας στη Wikipedia, έχει να κάνει το ότι ήμασταν η πρώτη χριστιανική ροκ μπάντα στην Ελλάδα. Πραγματικά ιστορικά, δεν αξιολογώ εάν ήμασταν καλοί ή κακοί, αλλά ιστορικά ήμασταν οι πρώτοι. Αυτό δεν ξαναγίνεται. Πρώτος γίνεσαι μονάχα μια φορά. Όλοι οι άλλοι, σαφώς υπάρχουν συγκροτήματα πολύ καλύτερα από εμάς, ήρθαν και πάτησαν πάνω σε αυτό που είχαμε κάνει εμείς. Υπό αυτήν την έννοια θεωρώ πως οι Πάροικοι έχουν μια αξία, τους αναγνωρίζουν και είναι στη Wikipedia. Τώρα βέβαια, στο καλλιτεχνικό κομμάτι, θεωρώ ότι ήταν μια καταπληκτική συγκυρία να έχεις τρεις ανθρώπους που γράφουνε. Ο Κώστας Νικολάου έγραφε πολύ καλά, ο Κωστής Παπάζογλου πολύ καλά και εγώ έγραφα πολύ καλά μουσική. Επιπλέον, οι στίχοι  της Μαρίας Φερεντίνου (Ρέα Συλβία) και του Ανέστη Πεταλίδη ήταν πολύ καλοί. Είχαν μια ποιότητα και μια ανθεκτικότητα στο χρόνο και στέκονται και εκτός εκκλησιαστικού χώρου. Τώρα τα νέα παιδιά τα παίζουνε πιο καλά από εμάς, αλλά ήταν η συγκυρία ότι ήρθαμε μαζί. Φίλοι ήμασταν, φίλοι εφηβικοί στη Θεσσαλονίκη. Επίσης, ήμασταν από δύο διαφορετικές εκκλησίες και αυτό έχει σημασία. Έγινε μια μικρή υπέρβαση, γιατί υπήρχαν πιο έντονες οι περιχαρακώσεις εκείνη την εποχή. Σε αντίθεση με τα νέα παιδιά, εμείς διαβάζαμε πολύ. Επηρεαζόμασταν ο ένας από τον άλλο. Σαμαράκης, Λειβαδίτης, Camel, Yes, ανταλλάσσαμε βιβλία, δίσκους που ήταν δύσκολα να αποκτήσει εκείνη την εποχή ένας έφηβος. Ήμασταν όλοι καλοί και τραβούσαμε μπροστά.  Γι’ αυτό οι εγωισμοί.  Μαλώναμε κυρίως τρεις από εμάς, ήμασταν τα κοκόρια. Έχουμε κάνει απίστευτες ανοησίες εξαιτίας της αλαζονείας και του νεαρού της ηλικίας. Θυμάμαι να μαλώνουμε ο Παπάζογλου, ο Νικολάου και εγώ και να παρομοιάζουμε τους εαυτούς μας με το Μπαχ, το Μπετόβεν και το Μότσαρτ, θέλοντας να πει κάποιος ότι ο Μότσαρτ γράφει πιο ελαφρά, ενώ ο Μπαχ γράφει πιο βαθιά. Είκοσι χρονών..  Μέσα όμως από αυτή τη χαζομάρα , νομίζω πως είναι η χάρη του Θεού, βγήκαν διαμαντάκια. Όσον αναφορά το γράψιμο μας, ο Κωστής Παπάζογλου για πολλά χρόνια είπε, δεν ασχολούμαι με το εκκλησιαστικό σκέλος και θα γίνω καλός στο Μπαρόκ, τα τελευταία χρόνια άρχισε να στρέφεται προς τα μέσα. Ο Κώστας Νικολάου από την αρχή, είπε εγώ είμαι μόνο για το Σώμα, για την εκκλησία και έβγαζε προς τα έξω κομμάτια μόνο που έχουν σχέση με το Θεό, παρόλο που έχει και καμιά τριανταριά κομμάτια ερωτικά που τα ξέρω εγώ και ο αδελφός του. Για μένα ο Κώστας είναι «Ο» εκκλησιαστικός συνθέτης. Εγώ πάλι είπα καθόλου με την εκκλησία. Θα βγω προς τα έξω και όντως οι συναυλίες μου ήταν έξω με στίχο που μιλούσε για το Θεό συμβολικά, αλλά έξω από τη χριστιανική κοινότητα. Ακόμα και το Μαζί, ίσως και το Καρδιά της Καρδιάς μου που είναι και τα μοναδικά που ίσως έχουν «πιάσει» και τραγουδάει όλος ο κόσμος σε υμνωδίες, δεν είναι ύμνος. Τραγούδι είναι. Κατά λάθος έγινε αυτό που έγινε. Πραγματικά κατά λάθος. Το έγραψα για τον Παπάζογλου δυο μέρες πριν φύγει φαντάρος και του το παίξαμε γύρω απ’ το πιάνο για να τον αποχαιρετήσουμε ένα βράδυ πριν παρουσιαστεί. Γι’ αυτό λέει για μάχες και πολεμώντας. Εγώ δε γράφω μιλιτέρ πράγματα, αλλά ήταν στοχευμένο. Έχει διαστήματα έκτης, είναι μπαλάντα για σόλο. Δεν είναι για να το τραγουδάνε όλοι. Κατά λάθος έγινε ύμνος. Εγώ δεν έκανα τέτοια πράγματα. Ο καθένας μας εστίαζε στο δικό του δρόμο. Παρόλα αυτά όταν ερχόμασταν μέσα στους Πάροικους, βρίσκαμε έναν κοινό τόπο και κάναμε κάποια πράγματα.

Νομίζω ότι τώρα μεγαλώνοντας, είμαστε πιο συνειδητοποιημένοι και είναι πιο δύσκολο να κρατήσουμε αυτές τις σχέσεις, απ’ ότι τότε. Δε διαλυθήκαμε ποτέ, απλά κάποια στιγμή εκ των πραγμάτων, ο Κώστας Νικολάου πήγε σε άλλη πόλη. Κάναμε οικογένειες. Δεν είπαμε σταματάμε. Όποτε βρίσκαμε ευκαιρία ξαναβρισκόμασταν και σαν παρέα. Ακόμα και σήμερα. 

​

Πως θα αυτοχαρακτηριζόσουν ως καλλιτέχνης;

Συνθέτης. Θεωρώ ότι γράφω καλά, όχι ουάου, αλλά  είμαι πάνω απ’ το μέτριο. Ενώ σαν οργανοπαίχτης είμαι απ’ το μέτριο και κάτω, στις καλές μου είμαι μέτριος. Αλλά ως εκεί και το λέω αυτό όχι καβαλημένος. Βλέπω ότι κάνουνε γκελ τα τραγούδια μου και η μουσική μου στον κόσμο. Και αυτό είναι μια μεγάλη ικανοποίηση, χαρά, ένα δώρο. Μακάρι αυτά που έχω γράψει να βοηθάνε τους ανθρώπους να νοιώσουν καλύτεροι άνθρωποι, όπως βοηθάνε εμένα. Κάποιος που με ρώτησε ποια είναι η φιλοδοξία σου, η φιλοδοξία μου είναι να είμαι χρήσιμος σαν άνθρωπος γενικά. Μακάρι αυτά λοιπόν που έχω γράψει, να είναι χρήσιμα σε κάποιους, να τους έχουν βοηθήσει, να τους έχουν δώσει κουράγιο να ψάξουν περισσότερο μέσα τους. Γιατί έχω και αρκετή αμφισβήτηση όταν μιλάμε για το στίχο στα τραγούδια μου, μέχρι και θυμό. Τόσο θυμωμένος που λέω πως θα σκότωνα κάποιον και δεν είναι και πολύ χριστιανικό.  Στο Obrigado, ένα τραγούδι, είμαι στη Βραζιλία και βλέπω όλα αυτά που γίνονται με τις συμμορίες, που παίρναν τα παιδιά για τα όργανα τους. Τα έβλεπες να κοιμούνται στους δρόμους, τα παίρνανε για εμπόριο οργάνων και οι περισσότεροι ήταν αστυνομικοί που βγαίναν τα βράδια. Και μιλάω για τάγματα θανάτου που κάνουν εμπόριο ζωής και εάν είχα όπλο λέω, κάποιος θα πλήρωνε το δικό του το μερίδιο. Μια τέτοια εικόνα ως χριστιανός, θεολογικά δε στέκει. Δε θα το έκανα προφανώς, αλλά είμαι τόσο θυμωμένος. Προσπάθησα να μην αυτολογοκρίνομαι και αυτό είναι μια τρομερή ελευθερία. Να μη σκέφτομαι τώρα αυτό θα περάσει, θα αρέσει; Χωρίς να θέλω να προκαλέσω, γιατί όταν ήμουν μικρός ήθελα και να προκαλέσω, ήμουν επίτηδες προκλητικός, αλλά είναι της ηλικίας. Όσο περνάνε τα χρόνια δε θέλω να προκαλώ αλλά να είναι γνήσιος. Είναι μεγάλη προσπάθεια. Γιατί έχω και τη ματαιοδοξία μου και η δηθενιά είναι εκεί around the corner. Οπότε το να μπορώ να είμαι γνήσιος νομίζω πως σε ένα μεγάλο βαθμό το έχω πετύχει. 

 

Κομβικές μουσικές συνευρέσεις.

Να πω ότι είμαι απίστευτα καλότυχος και επειδή η τύχη μπορεί να μην ακούγεται καλά, απίστευτα ευλογημένος. Τις περισσότερες φορές έχω παίξει τη δικιά μου μουσική με απίστευτους μουσικούς. Τις περισσότερες φορές οι άνθρωποι αυτοί έχουν παίξει χωρίς φράγκο, τουλάχιστον όχι από μένα. Έχει τύχει να κάνουμε συναυλίες και να μας πληρώνει κάποιος φορέας ή να κάνουμε ηχογραφήσεις για θεατρικά και να πληρωνόμαστε, αλλά οι καταπληκτικοί αυτοί μουσικοί παίζουνε μαζί μου γιατί γουστάρουν. Είμαι ευγνώμων γιατί μιλάμε για μουσικούς που εγώ μπροστά τους ούτε το δακτυλάκι τους δε φτάνω. Οι Πάροικοι, ο  Αντώνης Σουσάμογλου, ο Τιμόθεος Χιλ, ο Θανάσης Μπιλιλής, αλλά θα αδικήσω και όλους τους άλλους. Έχω παίξει με απίστευτους μουσικούς. Επίσης λόγω του ΚΕΘΕΑ έχω κάνει και συνεργασίες με το Μίκη Θεοδωράκη και το Μάνο Χατζηδάκη. Με το Μίκη για πολλά χρόνια πήγαινα σπίτι του και μου έχει χαρίσει απίστευτα χειρόγραφα, παρτιτούρες. Ο Χατζηδάκης ήταν και μόνο δέος να είσαι δίπλα του. Τον πήγα στην ΕΞΟΔΟ στη Λάρισα, στη Γιάννουλη, όταν ακόμα ήταν χωριό γεμάτο λάσπη, στη θεραπευτική κοινότητα που έχουμε σαν ΚΕΘΕΑ και αυτός συγκινήθηκε. Την επόμενη μέρα έρχεται από την Αθήνα, απ’  τον Νάκα ένα φορτηγό με ένα πιάνο. Αυτό το πιάνο έχουν ακόμα, που είχε στείλει ο Χατζηδάκης. Πριν τις συναυλίες παίζαμε ένα δικό μου τραγούδι, το Παλιές Στιγμές και το άκουσε ο Μάνος και με ρώτησε΄ «Φαίδωνα ποιανού είναι αυτό και του απαντάω δάσκαλε δικό μου και μου λέει με το χαρακτηριστικό –ρ- , ¨Πολύ ωραίο, πολύ ωραί層. 

Με αφορμή επίσης ένα cd που κάναμε για την ΙΘΑΚΗ, σε συμπαραγωγή με τον Αντώνη Σουσάμογλου, είναι η Γαλάνη, ο Κότσιρας, ο Δώρος Δημοσθένους, η Ζουγανέλη. Με το Δώρο είμαστε και φίλοι. Τον θεωρώ την καλύτερη φωνή στην Ελλάδα. Τώρα η μεγάλη χαρά είναι που παίζω με τους ΑΒΙΑ, γιατί για μένα είναι μια καταπληκτική μπάντα και είναι τα παιδιά μας! Είναι η συνέχειά μας. 

 

Τι ρόλο παίζει η απώλεια στη ζωή σου;

Από την αρχική μου οικογένεια, από τους τέσσερις, έχω χάσει τους γονείς και τον αδελφό μου. Μόνο εγώ έχω μείνει.  Έχασα τον πατέρα μου και τη μάνα μου.  Πολύ δύσκολο.  Φυσικά έχασα τον αδελφό μου, που ήταν μικρότερος και αυτή είναι με διαφορά η μεγαλύτερη μου απώλεια. Η ζωή μου έχει αλλάξει από τότε. Είμαι συνέχεια θλιμμένος. Αυτό δε φεύγει. Τόσα χρόνια μετά και έχω μια αδιόρατη θλίψη. Μπορεί να γελάω, να έχω χιούμορ, να κάνω καλή παρέα, αλλά δεν υπάρχει μέρα που να μην κλάψω και αυτό είναι μετά το θάνατο του Φιλήμωνα.

 

Χρειάστηκες ποτέ ψυχοθεραπεία εσύ ο ίδιος;

Εννοείται ότι έχω κάνει ψυχοθεραπεία και πάλι χρειάζομαι. Εδώ θέλει μια ισορροπία. Υπάρχει ένα άκρο που το συναντάει κανείς στη Βόρεια Αμερική. Είναι δηλαδή μια αμερικανιά, όλοι να έχουν τον ψυχολόγο, τον ψυχοθεραπευτή και ψυχίατρό τους.  Υπάρχει μια υπερβολή σε αυτό. Πολλές φορές βρίσκουμε λύσεις για την ψυχική μας ισορροπία μέσα από τις σχέσεις μας, από τα κοινωνικά δίκτυα στα οποία ανήκουμε, που μπορεί να είναι μια εκκλησία, μια ομάδα καλλιτεχνική, μια παρέα, πολλά πράγματα και να μη χρειαζόμαστε ειδικό. Να μην είναι ευκολία δηλαδή αυτό. Από την άλλη τη μεριά υπάρχει το στίγμα ή έχει συνδεθεί η ψυχοθεραπεία με το στίγμα της τρέλας ή με το στίγμα της διαφορετικότητας. Οπότε ακόμα και σα βρισιά, απαξιωτικά το ακούω ανάμεσα στα ζευγάρια, «πρέπει να πας σε γιατρό, σε ψυχίατρο, να πας για ψυχοθεραπεία». Έλεγε ο James Olthuis, κορυφαίος ψυχοθεραπευτής  και μέντοράς μου,  «ακούμε ένα θόρυβο στο αμάξι μας και αμέσως τρέχουμε στο συνεργείο να το φτιάξουμε΄ όταν εμείς στον εαυτό μας μέσα  ακούμε κάποιο θόρυβο, κάτι που δεν πάει καλά, γιατί δεν πάμε για βοήθεια; Ποιο πολύ μας νοιάζει το αυτοκίνητό μας τελικά».. Υπάρχει λοιπόν το στίγμα, κακώς βέβαια. Θεωρώ, ότι η ψυχοθεραπεία είναι μια δουλεία που καλό θα ήταν να μπορούσαν να την κάνουν όλοι. Γιατί νομίζω, πως το ποιο σημαντικό πράγμα που έχουμε όλοι μας είναι οι σχέσεις μας. Ούτε η υγεία, ούτε η ελευθερία και μπορώ να το υποστηρίξω και θεολογικά. Ο Χριστός αυτό λέει, όλος ο νόμος και οι προφήτες, όλα  είναι δύο πράγματα΄  να αγαπάς το Θεό για να αγαπάς τον άλλον όπως αγαπάς τον εαυτό σου. Και η αγάπη είναι το πιο σημαντικό. Η αγάπη είναι επιλογή, δεν είναι συναίσθημα, είναι μια πράξη βούλησης. Διαλέγω να αγαπήσω, κόντρα στα συναισθήματά μου ακόμα και τον εχθρό μου. Έτσι μπορώ να αγαπήσω και το σύντροφό μου όταν θέλω να του σπάσω το κεφάλι, αλλά δεν το κάνω γιατί τον αγαπώ. Για μένα χρειάζεται όλοι να μάθουμε το σχετίζεσθαι, ξεκινώντας από τη σχέση με τον εαυτό μας και αυτό βοηθιέται πάρα πολύ με την ψυχοθεραπεία. Ένα τέτοιο ρόλο μπορεί να παίξει και η εκκλησία έως ένα βαθμό. Γιατί αντίθετα η εκκλησία μπορεί να δημιουργήσει και τραύματα, καθώς υπάρχει και συναισθηματική κακοποίηση που γίνεται μέσα στην εκκλησία, για να μη μιλήσουμε και για άλλου είδους κακοποίηση που τη συναντάμε μέσα σε συντροφικές σχέσεις. Ο Χατζηδάκης όταν είχε έρθει στην ΙΘΑΚΗ είχε πει πως όλοι μας πρέπει να περάσουμε από μια θεραπευτική κοινότητα, όχι μόνο οι εξαρτημένοι. 

​

​

​

___________________________________

Επιμέλεια Δέσποινας-Ειρήνης Σαμπαγιάν-Δίπλα,

MSc Θεολόγος-Κοινωνιολόγος 

Αντιπρόεδρος ΣΕΧΚ  

​

​

​

​

​

​

​